Rzeczowy majątek trwały i obrotowy

Rzeczowe aktywa obrotowe

Aktywa obrotowe – rozumie się przez to tę część aktywów jednostki, które w przypadku aktywów rzeczowych, o których mowa poniżej – są przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub w ciągu normalnego cyklu operacyjnego właściwego dla danej działalności, jeżeli trwa on dłużej niż 12 miesięcy.

Do aktywów obrotowych zaliczamy również aktywa finansowe, należności krótkoterminowe, rozliczenia międzyokresowe (trwają nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego).

Rzeczowe aktywa obrotowe – rozumie się przez to materiały nabyte w celu zużycia na własne potrzeby, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę produkty gotowe (wyroby i usługi) zdatne do sprzedaży lub w toku produkcji, półprodukty oraz towary nabyte w celu odprzedaży w stanie nieprzetworzonym

Rzeczowy majątek obrotowy można podzielić na dwie grupy:

– nabywany z zewnątrz przez daną jednostkę gospodarczą, do którego

zaliczamy materiały i towary,

– wytwarzany przez daną jednostkę gospodarczą, do którego zaliczamy

produkty gotowe i produkcję niezakończoną (a także zaliczki na dostawy).

Materiały są nabywane przez jednostkę w celu ich zużycia w procesie gospodarczym. Asortymentowo materiały stanowią różnorodną grupę. Zaliczamy do nich: materiały podstawowe i pomo­cnicze (opakowania, paliwo, części zamienne itp.)

Towary są nabywane przez daną jednostkę gospodarczą (handlową) w celu dalszej odsprzedaży.

Produkty gotowe to wytworzone przez daną jednostkę wyroby gotowe i usługi w celu ich sprzedaży.

Produkcja niezakończona to produkcja w toku oraz półfabrykaty, czyli niegotowe jeszcze wyroby własnej produkcji, a także niezakończone roboty i usługi.

Wycena rzeczowego majątku obrotowego

Rzeczowe składniki aktywów obrotowych – wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy

według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy.

Na dzień nabycia lub powstania ujmuje się w księgach rachunkowych nabyte lub powstałe:

–         zapasy rzeczowych składników aktywów obrotowych – według cen nabycia lub kosztów wytworzenia;

–         należności i zobowiązania, w tym również z tytułu pożyczek – według wartości nominalnej.

Składniki rzeczowego majątku obrotowego mogą być w ciągu roku obrotowego ujmowane w cenach przyjętych do ewidencji z równoczesnym ujmowaniem różnic między tymi cenami a rzeczywistymi cenami ich nabycia, zakupu lub kosztami wytworzenia. W praktyce ceny nabycia różnić się mogą z powodu różnych cen u różnych dostawców, spowodowane także mogą być inflacją, większymi upustami przy większych partiach zakupów. W takich wypadkach wycena rozchodu odbywa się według jednej z metod:

–         według cen przeciętnych – ustalonych według wysokości średniej ważonej danego składnika majątku,

–         według rozchodów tych składników po cenach po jakich Jednostka najwcześniej je nabyła – „pierwsze weszło, pierwsze wyszło” (first-in, first-out) FIFO,

–         według rozchodów tych składników po cenach po jakich Jednostka najpóĽniej je nabyła – „ostatnie weszło, pierwsze wyszło” (last-in, first-out) FIFO,

Stosowanie konkretnej metody wyceny składników majątkowych ma wpływ na zróżnicowanie rozchodów i zapasów końcowych, w szczególności, gdy wahania cen są znaczne !

Dokumentacja i ewidencja zwiększenia rzeczowego majątku obrotowego

Dokumenty potwierdzające fakt zakupienia materiałów (towarów):

–         faktura – dokument zewnętrzny,

–         dowód przyjęcia materiałów (towarów) – „PZ” (tzw. przyjęcie z zewnątrz).

Uwaga! Na operację zakupu materiałów (bądĽ towarów) składają się :

–         przyjęcie materiałów;

–         zaakceptowanie do zapłaty faktury dostawcy.

W przypadku prowadzenia magazynu, z chwilą wystawienia dowodu „PZ” magazynier jest obciążony materialnie wartością przyjętych materiałów (powinien mieć podpisaną odpowiedzialność majątkową).

Niezgodność pomiędzy fakturą a „PZ” stanowi podstawę do wystawienia protokołu, który stanowi podstawę do złożenia reklamacji u dostawcy.

Kontrolę formalno-rachunkową oraz rachunkową przeprowadza pracownik zajmujący się zaopatrzeniem.

Dokumentacja i ewidencja rozchodu rzeczowego majątku obrotowego

Podstawowe dokumenty potwierdzające rozchód materiałów:

–         „Pobranie materiałów – Rw” (np. do użycia w procesie produkcyjnym),

–         „Wy­danie materiałów na zewnątrz – Wz”,

–         „Przesunięcie międzymagazynowe -Mm”.

Uwaga! Na operację sprzedaży towarów składają się :

–         wydanie towarów, wycenione w cenie rzeczy wistej nabycia (zakupu), bądĽ w cenie ewidencyjnej różnej od ceny rzeczywis­tej (np. w cenie sprzedaży);

–         przychód ze sprzedaży towarów równy należnościom, bądĽ zainkaso­wanej gotówce (wartość sprzedaży netto, czyli bez VAT -u);

–         należny VAT powiększający dodatkowo należność, bądĽ zainkasowa­ną gotówkę i równocześnie stanowiący zobowiązanie publicznoprawne.

Podstawowe dokumenty potwierdzające rozchód produktów:

–         faktura wystawiona dla odbiorcy,

–         „Wy­danie materiałów na zewnątrz – Wz”.

Uwaga! Na operację sprzedaży produktów składają się :

–         wydanie produktów z magazynu,

–         przychód ze sprzedaży oraz ustalony od sprzedaży należny VAT.

Rzeczowe aktywa obrotowe

Majątek trwały często określany jest stały, niepłynny – są to zasoby, które są środkami długotrwałego użytkowania (tzn. powyżej 12 miesięcy).

Zgodnie z Ustawą o rachunkowości środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki.

Należy zwrócić uwagę, iż UoR podając definicję środków trwałych nie mówi o wartości!! Niestety często o tym zapominają GK, kojarząc przepis Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 22d) i interpretując definicję środków trwałych w ten sposób, iż środek możemy zaliczyć do środków trwałych, gdy jego wartość początkowa przekracza 3.500 zł.

Jednak przepis ten mówi o tym, że w przypadku, gdy wartość początkowa nie przekracza 3.500 zł, to można nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników majątku, a „wydatki poniesione na ich nabycie stanowią wówczas koszty uzyskania przychodów w miesiącu oddania ich do używania”. A to wcale nie oznacza, że „tylko” środki o wartości początkowej powyżej 3.500 zł są środkami trwałymi!

Na aktywa trwałe składają się :

–         Wartości niematerialne i prawne,

–         Rzeczowe aktywa trwałe,

–         Należności długoterminowe,

–         Inwestycje długoterminowe,

–         Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

Rzeczowe aktywa trwałe to:

–         Środki trwałe

·   grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu)

·   budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej

·   urządzenia techniczne i maszyny

·   środki transportu

·   inne środki trwałe

–         Środki trwałe w budowie

–         Zaliczki na środki trwałe w budowie

Dokumenty stanowiące podstawę ewidencji środków trwałych:

–         „Przyjęcie środka trwałego – OT”,

–         „Likwidacja środka trwałego – LT”

–         „Przekazanie środka trwałego – PT”

–         „Zmiana miejsca użytkowania środka trwałego – MT”.

Do ewidencji środków trwałych służy konto syntetyczne „Środki trwałe”. Ewidencja środków trwałych dokonywana jest metodą brutto, co oznacza, że na koncie „Środki trwałe” zachowana jest wartość początkowa środków, a zużycie środków trwałych ewidencjonuje się na koncie „Odpisy umorzeniowe środków trwałych”.

Ten sposób zapisu pozwala na ustalenie wartości bilansowej środków trwałych (wartości księgowej netto).

W celu kontroli stanu oraz identyfikacji każdego środka trwałego do konta syntetycznego „Środki trwałe” prowadzi się ewidencję analityczną. Ewidencja tą prowadzi się w postaci:

–         książki inwentarzowej, wpisywane są w niej chronologicznie wszyst­kie przyjmowane do użytkowania środki trwałe oraz podstawowe dla nich informacje (numer inwentarzowy, wartość brutto i jej zmiany, data przychodu i rozchodu),

–         kart analitycznych środków trwałych zawierających nazwę i cechy charakterystyczne. każdego środka trwałego (lub ich grup rodzajowych), wartość brutto i ich umorzenie, datę przyjęcia do eksploatacji, miejsce użytkowania, koszty modernizacji itp.,

–         tabel amortyzacyjnych służących do ustalania wartości umorzenia (amortyzacji) środków trwałych w odpowiednich przekrojach ewidencyj­no-kalkulacyjnych.

WSKAŹNIKI

(przykładowe) do wykorzystania w metodach analitycznych w badaniu aktywów rzeczowych

Dla zilustrowania wykorzystania wskaĽników przyjęto przykładowe dane liczbowe.

WskaĽnik zarządzania aktywami lub rotacji.

WskaĽnik ten jest niski, gdyż na sprzedaż zapasów jednostka potrzebować będzie 12 miesięcy/3,2 – czyli około 4 miesiące! W handlu jest to bardzo długi okres. Jest n jednak uzależniony od specyfiki jednostki – różne będą wskaĽniki w branży spożywczej, a inne w produkcyjnej – np. mleczarnia oraz producent pralek do prania. Określa on ilość cykli sprzedaży w okresie (roku).

WskaĽnik ten podaje ile czasu (dni) potrzebujemy na sprzedaż posiadanego poziomu zapasów. Jest on ściśle powiązany z wskaĽnikiem rotacji zapasów, więc mamy takie same uwagi jak do pierwszego.

WskaĽniki rentowności.

WskaĽnik ten mówi nam o tym, że każde sto złotych sprzedaży daje nam 15,7 PLN zysku. Jest to wartość dobra, a wysokość marży zysku jest zależna od profilu i branży w jakiej działa jednostka. W branży dystrybucyjnej wskaĽnik ten jest bardzo niski (rzędu kilku procent) lecz zyski rekompensowane są „efektem skali” – wielkością sprzedaży oraz wyłącznie kosztami sprzedaży, marketingu i magazynowania. W branży produkcyjnej wskaĽniki te są wyższe i uzależnione od sektora – spożywczy, przemysłowy itd.

WskaĽnik ten jest miarą zysku przypadającą na 1 PLN aktywów. WskaĽnik ten można przyjąć za średni – jego ocena zależna jest od inflacji, wysokości oprocentowania lokat itd. a także w przypadku branży – stopy konkurencyjności branży.

WskaĽnik ten jest miarą zysków akcjonariuszy. Na każdą zainwestowaną złotówkę (kapitału własnego), Jednostka generuje 14 groszy (czyli 14%) zysku. Jest to wartość niezła i zależna od inflacji, wysokości lokat itd.

Opracowanie na podstawie:

–         Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994r.,

–         Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991r.,

–         „Fundamentals of Corporate Finance” Stephen A. Ross, Randolph W. Westerfield, Brandford D. Jordan,

–         opracowania własne.